Στοματολογικά νοσήματα

Ο στοματολόγος ασχολείται με νοσήματα που εμφανίζονται μόνο στο στόμα, όπως οι άφθες, παθήσεις της γλώσσας και των χειλέων, τραυματικές βλάβες, αντδραστικοί όγκοι, ο καρκίνος και οι προκαρκινικές βλάβες του στόματος, οι οδοντογενείς κύστεις και όγκοι, παθήσεις των σιελογόνων αδένων κ.ά., και με συστηματικά νοσήματα που δίνουν εκδηλώσεις στην περιοχή του προσώπου και του στόματος, όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα, λοιμώξεις, η HIV λοίμωξη, αιματολογικά νοσήματα κ.ά.

Δεν περιλαμβάνονται οι παθήσεις τον δοντιών και του περιοδοντίου, καθώς και οι καθαρά χειρουργικές παθήσεις (π.χ. κατάγματα, χειρουργική νεοπλασμάτων κλπ).

Οι περισσότερες βλάβες που εμφανίζονται στο στόμα είναι καλοήθεις. Ο καρκίνος του στόματος, όμως, δεν σπάνιος, καθώς μαζί με τον καρκίνο που βγαίνει στα χείλη αποτελεί μία από τις 10 συχνότερες κακοήθειες. Κύρια μορφή καρκίνου του στόματος είναι το “ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα” που προέρχεται από την επένδυση του στόματος ή “επιθήλιο”.

Ο καρκίνος μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε θέση του στόματος, αλλά το κάτω χείλος, η γλώσσα και η κάτω επιφάνεια του στόματος προσβάλλονται συχνότερα.

Φαίνεται σαν ερυθρή ή λευκή περιοχή, έλκος (“πληγή”), μικρός όγκος, αλλά και βλάβη στα ούλα. Πολύ σημαντικό στοιχείο για τον γιατρό είναι η αίσθηση «σκληρίας» όταν ψηλαφά την περιοχή, ενώ δεν είναι σπάνιος και ο πόνος.

Ο HPV ή ιός του θηλώματος του ανθρώπου (Human Papilloma Virus) ανήκει στην κατηγορία των μικρών, κυκλικών DNA ιών. Δεν είναι ένας ιός, αλλά μία οικογένεια ιών με κοινά χαρακτηριστικά που μέχρι σήμερα αριθμεί περισσότερα από 170 μέλη. Οι HPV έχουν την ικανότητα να μολύνουν τα κερατινοκύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα του ιστού που καλύπτει ή επενδύει τις επιφάνειες του σώματος που έρχονται σε επαφή με τον έξω κόσμο, όπως είναι το δέρμα, το στόμα, και ο τράχηλος της μήτρας.

Οι ιοί HPV μεταδίδονται με την άμεση «εμφύτευση» του ιού στο στόμα από μία βλάβη στο δέρμα. Έτσι, ο συνήθης τρόπος μετάδοσης των μυρμηγκιών είναι ο «ενοφθαλμισμός» από τα δάκτυλα, και στα οξυτενή κονδυλώματα, η σεξουαλική επαφή.

Η λοίμωξη από τον HPV μπορεί να μην εκδηλώνεται ή να προκαλέσει στο στόμα με καλοήθεις βλάβες που μοιάζουν με τις αντίστοιχες, γνωστές από το δέρμα βλάβες, δηλαδή το θήλωμα (εικόνα), τις μυρμηγκιές, τα οξυτενή κονδυλώματα, αλλά και με μία νόσο που δεν υπάρχει στο δέρμα, την εστιακή επιθηλιακή υπερπλασία ή νόσο Heck που είναι πολύ σπάνια στην Ελλάδα. Φαίνεται πως κάθε μία από τις διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις σχετίζεται και με διαφορετικά μέλη της οικογένειας των HPV (στελέχη του ιού). Αν και στελέχη HPV, όπως οι HPV 16 και 18, ανιχνεύονται συχνότερα σε μία ομάδα βλαβών που ονομάζονται δυνητικά κακοήθεις διαταραχές, με πιο γνωστή τη λευκοπλακία, αλλά και τον καρκίνο του στόματος, μέχρι σήμερα δεν έχει τεκμηριωθεί πως οι HPV αποτελούν αιτία ανάπτυξης των βλαβών αυτών.

Επειδή οι HPV είναι πολύ διαδεδομένοι, θεωρητικά κινδυνεύουμε όλοι. Μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν άτομα με HPV βλάβες στα δάκτυλα των χεριών, αφού με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνει ο άμεσος ενοθφαλμισμός, και τα σεξουαλικώς ενεργά-δραστήρια άτομα, όσο αφορά τα οξυτενή κονδυλώματα.

Οι καλοήθεις βλάβες που οφείλονται στον HPV, όπως το θήλωμα, οι μυρμηκίες κλπ, αφαιρούνται κατά κανόνα χειρουργικά. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται όχι μόνον η εξάλειψη της βλάβης, αλλά και η επιβεβαίωση της διάγνωσης μέσω της μικροσκοπικής εξέτασης, δηλαδή γίνεται βιοψία.

Μέχριο σήμερα, δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης. Ο εμβολιασμός κατά του HPV που αποσκοπεί στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ίσως επηρεάσει και την ανάπτυξη βλαβών που σχετίζονται με τον HPV στο στόμα. Αυτό όμως χρειάζεται χρόνο και μελέτες για να αποδειχθεί.

Ιοί HPV έχουν συσχετισθεί με τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα, μια ανατομική περιοχή που περιλαμβάνει τη βάση της γλώσσας, τις αμυγδαλές, το μαλακό μέρος του ουρανίσκου, και τα τοιχώματα του φάρυγγα. Σχέση με τον καρκίνο του στόματος δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα. Εκείνο που έχει διαπιστωθεί η παρουσία HPV στον καρκίνο που στόματος συνδυάζεται με καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα, καλύτερη πρόγνωση.